قهوه دارای ماده‌ای به نام کافئین بوده که پرمصرف‌ترین محرک موثر بر اعصاب در دنیا است. همچنین کافئین در بیشتر مکمل‌های چربی‌سوز در دنیا استفاده می‌شود؛ که البته بدون دلیل نیست. این ماده یکی از معدود مواد غذایی است که می‌تواند به چربی سوزی در بافت چربی و افزایش متابولیسم کمک کند. در این مقاله می‌خواهیم با بررسی پژوهش‌ها و مدارک علمی ببینیم که آیا قهوه و لاغری یک افسانه است یا واقعیت؟
قهوه و لاغری : مواد محرک
بسیاری از مواد فعال و محرک دانه‌های قهوه درون نوشیدنی‌های تهیه شده از آن نیز یافت می‌شوند. برخی از این مواد می‌توانند روی متابولیسم بدن تاثیر بگذارند:
- کافئین: محرک اصلی موجود در قهوه
- تئوبرومین: محرک اصلی موجود در کاکائو که در مقادیر کمتری در قهوه نیز وجود دارد. (۱)
- تئوفیلین: محرک دیگری که هم در قهوه و هم در کاکائو یافت می‌شود. از این ماده برای درمان آسم استفاده می‌شود. (۲)
- کلروژنیک اسید: یکی از اصلی‌ترین مواد فعال زیستی در قهوه که در کاهش سرعت جذب کربوهیدرات‌ها موثر است. (۳)
مهم‌ترین ماده در بین این محرک‌ها، کافئین است که پتانسیل زیادی داشته و مورد تحقیق و پژوهش‌های بسیاری قرار گرفته است.
مکانیسم اثر کافئین این گونه است که اثر یکی از میانجی‌های عصبی به نام آدنوزین را مهار می‌کند. میانجی‌های عصبی راه ارتباطی بین اعصاب هستند و پیام‌ها را از عصبی به عصب دیگر انتقال می‌دهند. (۴، ۵)
با مهار اثر آدنوزین، کافئین باعث تحریک اعصاب شده و ترشح میانجی‌های عصبی مانند دوپامین و نور‌اپی‌نفرین را افزایش می‌دهد. این میانجی‌ها باعث احساس خوشایند پرانرژی بودن و پریدن خواب از سر شما می‌شوند.
به این ترتیب قهوه به شما کمک می‌کند که در زمان‌های کمبود انرژی، حس و حال بهتری داشته باشید. در حقیقت طبق پژوهش‌های انجام شده، کافئین می‌تواند توان ورزشی شما را به طور متوسط تا ۱۱ الی ۱۲ درصد افزایش دهد. (۶، ۷)
قهوه و لاغری : چربی سوزی
کافئین با تحریک اعصاب باعث ارسال پیام‌هایی به سلول‌های چربی می‌شود. این پیام‌ها به سلول‌ها می‌گوید که شروع به شکستن و تجزیه چربی‌ها بکنند. (۸)
این تاثیر کافئین از طریق افزایش سطح هورمون اپی‌نفرین در خون اتفاق می‌افتد.
هورمون اپی‌نفرین که بیشتر با نام آدرنالین شناخته می‌شود، از طریق خون به بافت چربی رفته و به آن‌ها پیام می‌دهد که چربی‌ها را سوزانده و به درون خون ترشح کنند. البته آزاد شدن اسیدهای چرب و چربی‌ها به درون خون، باعث لاغری شما نمی‌شود مگر این که کالری کمتری از میزان نیاز بدن خود بخورید یا با ورزش و تحرک میزان نیاز خود را به کالری افزایش دهید.
علاوه بر این، کافئین باعث افزایش میزان سوخت و ساز یا متابولیسم بدن می‌شود که در بخش بعدی بررسی کرده‌ایم.
قهوه و لاغری : افزایش سوخت و ساز بدن
به میزان کالری که بدن شما در حالت استراحت می‌سوزاند، RMR یا نرخ متابولیسم استراحت گفته می‌شود. هرچه نرخ متابولیسم شما بیشتر باشد، راحت‌تر لاغر می‌شوید و می‌توانید بدون این که وزنی اضافه کنید، غذای بیشتری بخورید.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کافئین می‌تواند نرخ متابولیسم استراحت (RMR) را تا ۳ الی ۱۱ درصد افزایش دهد. هر چه مصرف کافئین بیشتر باشد، به ۱۱ درصد نزدیک‌تر می‌شوید. (۹، ۱۰)
جالب‌تر این که بخش اعظم افزایش نرخ متابولیسم توسط کافئین به دلیل افزایش میزان چربی سوزی رخ می‌دهد. (۱۱)
متاسفانه این اثر کافئین در افرادی چاق، بسیار کمتر است. پژوهشی نشان داد که کافئین در افراد لاغر می‌تواند تا ۲۹ درصد چربی سوزی را افزایش دهد. در صورتی که در افراد چاق، این عدد فقط ۱۰ درصد است. (۱۲)
اثر چربی سوزی کافئین به سن هم بستگی دارد. هر چه سن فرد کمتر باشد، تاثیر کافئین بر روی افزایش نرخ متابولیسم و چربی سوزی بیشتر است. (۱۳)
قهوه و لاغری در بلند مدت
مشکلی که در مورد مصرف قهوه و لاغری وجود دارد، این است که با مصرف کافئین، مقاومت بدن نسبت به آن بیشتر می شود. در کوتاه مدت کافئین می‌تواند باعث افزایش نرخ متابولیسم و چربی سوزی شود؛ اما بعد از مدتی بدن شما به آن مقاوم شده و دیگر این تاثیر مشاهده نمی‌شود.
با وجود این که اثر کافئین بر کالری سوزی در بلند مدت کاهش می‌یابد، همچنان قهوه می‌تواند باعث کور شدن اشتها شده و به شما کمک کند تا غذای کمتری بخورید.
در پژوهشی مشاهده شد که کافئین باعث کاهش اشتها در مردان می‌شود ولی در مورد خانم‌ها اینطور نبود. مصرف قهوه پیش از یک وعده غذایی، باعث می‌شد که آقایان غذای کمتری بخورند. البته مقاله‌ی دیگری اذعان داشت که قهوه از این جهت تاثیری روی آقایان هم ندارد. (۱۴، ۱۵)
این که آیا قهوه یا کافئین می‌تواند در بلند مدت باعث کاهش وزن شوند، بستگی به فرد دارد. در حال حاضر در مورد تاثیرات بلند مدت قهوه، شواهد علمی بیشتری در دست نیست.
جمع بندی قهوه و لاغری
کافئین در کوتاه مدت می‌تواند باعث افزایش انرژی و کالری سوزی شما شود. اما این اثر در آن‌هایی که به طور مداوم قهوه می‌نوشند و بدنشان به کافئین مقاوم شده، بسیار محدودتر است.
اگر تنها علاقه‌ی شما به قهوه، به دلیل اثر آن بر روی کاهش وزن است، بهتر است که به شکل دوره‌ای قهوه بنوشید. بهترین حالت نوشیدن قهوه برای لاغری، حالت دو هفته درمیان است. یعنی دو هفته قهوه بنوشید و دو هفته ننوشید.
