کم خونی یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در عصر جدید است که شیوع بیشتری در بین زنان دارد. وراثت، مشکل سوء تغذیه، ابتلا به بیماری‌های عفونی وغیره می‌توانند دلایل به وجود آمدن این بیماری باشند، ولی مسائل تغذیه‌ای یکی از مهم‌ترین آن‌ها است که با تغییر برنامه‌ی غذایی میتوان به راحتی آن را درمان کرد. اگر می‌خواهید در مورد این بیماری و رژیم غذایی مناسب برای کم خونی اطلاعات بیشتری کسب کنید ادامه‌ی مطلب را دنبال کنید.
کم‌خونی چیست؟
ابتدا بهتر است تعریف کلی از کم خونی داشته باشیم و بدانیم منظور از کم خونی کمبود چه چیزی در بدن است.
کم‌خونی یا آنمی عبارتست از کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در بدن و یا تقلیل هموگلوبین حاوی گلبول‌های قرمز خون.
که بر اثر از دست رفتن خون، تخریب گلبول‌های قرمز در بدن و یا عدم توانایی بدن برای تولید گلبول‌های قرمز به مقدار کافی به وجود می‌آید.
هموگلوبین به گلبول‌های قرمز خون در حمل اکسیژن از ریه به تمام اندام‌های بدن کمک می‌کند. جالب است بدانید رنگ قرمز خون نیز به علت وجود همین هموگلوبین ها است.
وقتی هموگلوبین کم شود علت کم‌خونی، کمبود آهن در بدن خواهد بود و این تنها یکی از علل به وجود آمدن کم‌خونی است. باید بدانید در اثر کم خونی بافت‌های بدن به ویژه ماهیچه‌ها و مغز به علت کمبود اکسیژن آسیب می‌بینند به همین دلیل توجه به این بیماری و درمان آن بسیار حائز اهمیت است.
چرا دچار کم‌خونی می‌شویم؟
علل و عوامل زیادی می‌توانند باعث به وجود آمدن کم خونی در یک فرد شوند. تغذیه‌ی نامناسب، خونریزی شدید بعد از جراحی یا از بین رفتن سلول‌های خونی، ناهنجاری‌های ژنتیکی، کم خونی ناشی از زایمان، زیاده روی در اهداء خون، مسمومیت‌های دارویی و بیماری‌های مزمن از اصلی‌ترین و مهم‌ترین علل به وجود آمدن این بیماری هستند.
کم خونی که بر اثر نداشتن رژیم غذایی نامناسب به وجود می‌آید کم خونی تغذیه‌ای نام دارد و یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین دلایل به وجود آمدن این بیماری است.
بعضی از مواد مغذی باعث خونسازی در بدن می‌شوند که کمبود آن‌ها باعث کم‌خونی در بدن می‌شود. موادی از قبیل آهن، ویتامینB12، اسید فولیک و پروتئین که در بین این‌ها کم خونی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین کم‌خونی تغذیه‌ای است.
دلایل فقر آهن در افراد متفاوت است. بعضی از افراد به علت دریافت ناکافی آهن از مواد غذایی (رژیم‌های نادرست گیاه خواری) دچار کم خونی ناشی از فقر آهن می‌شوند. خونریزی داخلی و خونریزی‌های شدید در دوران قاعدگی، همچنین ناتوانی بدن در جذب مناسب آهن به علت مشکلات گوارشی یا تداخلات دارویی نیز از علت‌های دیگر فقر آهن و کم خونی محسوب می‌شود.
از کجا بفهمیم کم‌خونی داریم؟
خستگی بیش ازحد، سرگیجه، احساس ضعف و کمبود انرژی، تنگی نفس و تپش قلب، ریزش مو، تمایل به خوردن چیزهای عجیب مانند مهر، کاغذ و خاک از مهم‌ترین علائم کم خونی است. خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، شکنندگی و گود شدن ناخن‌ها، رنگ پریدگی پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم‌ها و سر درد ازعلائم دیگر کم‌خونی می‌باشند.
رژیم غذایی مناسب برای کم خونی
برنامه‌ی غذایی افرادی که دچار کم خونی می‌شوند به یک شکل نیست ولی بیشتر افراد نیاز به دریافت ۱۵۰-۲۰۰ میلی گرم آهن در روز دارند که باید از طریق مواد غذایی و یا مکمل‌های آهن تامین شود. بهترین برنامه‌ی درمانی برای کم خونی تغییر رژیم غذایی است. برنامه‌ای که شامل غذاهایی مملو از آهن و ویتامین‌های لازم برای تولید هموگلوبین و گلبول قرمز باشد می‌توانند روند درمان این بیماری را تسریع بخشند.
از آنجایی که علت اصلی کم‌خونی، کمبود آهن در بدن است، بهتر است از مواد غذایی مقوی که آهن بدن را تامین می‌کنند، استفاده کرد.
گوشت
گوشت قرمز، ماهی، جگر گاو و گوشت شتر مرغ از جمله مواد غذایی هستند که دارای مقدار آهن بالایی می‌باشند به همین دلیل اکثراً به بیماران کم خون توصیه می‌شود در طول روز ۲ الی ۳ وعده گوشت مصرف کنند.
خشکبارها و آجیل‌ها
خشکبارها و آجیل‌ها نیز رژیم غذایی مناسب برای کم خونی بوده و منبع خوبی از آهن هستند و برای درمان کم خونی گزینه‌ی خوشمزه و پرطرفداری محسوب می‌شوند. کشمش، بادام هندی، توت ،انجیر خشک، گردو(گردوی خام ) و پسته را می‌توانیم به عنوان میان وعده‌هایی مقوی برای درمان کم خونی استفاده کنیم.
آجیل علاوه بر اینکه سطح هموگلوبین خون را بهبود می‌بخشد باعث کاهش کلسترول، سلامت قلب و کنترل وزن می‌شود.
سبزیجات با برگ‌های تیره
سبزیجات با برگ‌های تیره مانند اسفناج، جعفری، سیب زمینی، نخود فرنگی، آب گوجه فرنگی و حبوباتی مانند لوبیای سفید، عدس و نخود برای رژیم غذایی افراد کم‌خون بسیار مناسب هستند.
ویتامین C
مشکل اصلی افراد کم خون ناتوانی در جذب آهن است. بهترین توصیه برای افراد کم خون این است که مصرف ویتامین C خود را بالا ببرند. جذب آهن غذا اغلب تحت تاثیر شکل آهن موجود در آن است.
مثلاً آهن موجود در پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی و پرندگان بیشتر جذب می‌شود، در حالی که جذب آهن پروتئین‌های گیاهی مانند سبزی‌و میوه‌ها کمتر می‌باشد ولی اگر ویتامین C بدن بالا باشد آهن موجود در سبزی‌ها ومیوه‌ها نیز به راحتی جذب می‌شوند.
پرتقال، گریپ فروت، گوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبز و لیمو ترش سرشار از ویتامین سی هستند.
لبنیات
برای درمان کم خونی باید بعضی عادات غذایی غلط را نیز حذف کرد. یکی از مواردی که باعث ایجاد اختلال در جذب آهن می‌شود، مصرف لبنیات همراه با خوراکی‌های حاوی آهن است.
به همین علت است که به افراد دارای کم‌خونی ناشی از فقر آهن، توصیه می‌شود که منابع غذایی حاوی آهن را با لبنیات مصرف نکنند.
جوشانده‌ها
افراد کم خون بهتر است چای را از رژیم غذایی خود حذف کنند یا از نوشیدن چای بلافاصله بعد از غذا خودداری کنند، زیرا این نوشیدنی ذخیره‌ی آهن بدن را تمام می‌کند و مصرف آن بعد از غذا تمام آهن موجود در آن وعده‌ی غذایی را از بین می‌برد.
افراد کم‌خون می‌توانند به جای چای از جوشانده‌هایی که خود باعث خونسازی در بدن می‌شوند استفاده کنند، جوشانده‌ی گل بابونه، آب آلبالو، مخلوط جوشانده‌ی عناب و آویشن بهترین جایگزین چای برای افراد کم خون هستند.
از دیگر مواد غذایی خونساز برای افراد کم‌خون می توان به عسل اشاره کرد. در طب سنتی گفته می‌شود که عسل بعد از مصرف به سرعت به خون تبدیل شده و دارای خواص دارویی برای بدن است. کنجد نیز بسیار خونساز است و بهتر است افراد دارای کم‌خونی قبل از خواب کمی کنجد خرد شده مصرف کنند.
میوه های خون ساز
برای بیماران کم‌خون توصیه می‌شود از میوه‌های خونساز در رژیم غذایی خود استفاده کنند. چغندر قند، هویج، سیب، آلو، موز، زردآلو، پرتقال و انار از جمله میوه‌های خونساز محسوب می‌شوند. انار از معروف‌ترین میوه‌های خونساز است و کم‌خونی را با سرعت بیشتری برطرف می‌کند.
افراد کم‌خون می‌توانند برای خود غذاها و معجون‌هایی سرشار از آهن درست کنند، مثلاً میتوان با مخلوط موز، گردو، پسته، دانه‌ی کنجد و آب هویج یک معجون خوشمزه و مقوی که سرشار از آهن است تهیه و مصرف کرد.
استفاده از مکمل‌ها در درمان کم خونی
فراموش نکنیم که هیچ غذایی کم‌خونی را به طور کامل بهبود نمی‌بخشد، اما کمک می‌کند میزان دریافت آهن در بدن افزایش یافته و بیماری کنترل شود. علاوه بر مواد غذایی، مکمل‌هایی نیز وجود دارند که برای درمان کم‌خونی افراد استفاده می‌شوند.
باید دقت شود استفاده از این مکمل‌ها بدون تجویز و تشخیص پزشک صحیح نمی‌باشد و در صورت مصرف خودسرانه می‌توانند عوارض جانبی به همراه داشته باشند.
درمان کم خونی با نمک‌های ساده‌ی آهن مثل سولفات فروی خوراکی که به شکل قرص، کپسول یا مایع موجود هستند نیز انجام می‌گیرد، که می‌توانند تاثیرات مطلوبی در درمان کم خونی فرد داشته باشند.
در دوران بارداری به دلیل افزایش حجم خون فرد و نیاز جنین برای ساخت سلول‌های خونی، بدن به آهن بیشتری نیاز دارد که شاید امکان تامین آن فقط از طریق تغذیه‌ی مادر امکان پذیر نباشد، در این حالت بهتر است برای جلوگیری از اختلالات رشدی جنین از مکمل‌های آهن مانند اسیدفولیک استفاده شود. مصرف روزانه‌ی مکمل آهن به طور موثر، شیوع کم‌خونی و کمبود آهن را کاهش می‌دهد و ذخایر هموگلوبین و آهن را افزایش می‌دهد.
