رژیم غذایی تک خوری

رژیم غذایی تک خوری یا مونو (که با نام مونوتروفیک هم شناخته می‌شود) یکی از روش‌های کاهش وزن است که به میزان زیادی در اینترنت جستوجو می‌شود. اگر اسم این رژیم به گوشتان خورده، احتمالاً این ادعاها را هم شنیده‌اید که رژیم غذایی تک خوری موجب کاهش سریع و ساده‌ی وزن می‌شود. این اظهارات نه تنها پایه و اساس علمی ندارند، بلکه در واقع شرایط برعکس است؛ یعنی رژیم مونو دشوار بوده و اتفاقاً چندان موثر نیست.  در طرف مقابل دلایل محکمی وجود دارند که نشان می‌دهند بهتر است از این رژیم پرخطر پرهیز کنید.

رژیم غذایی تک خوری چیست؟

در رژیم غذایی مونو یا تک خوری، شما باید برای چند روز یا چند هفته، فقط یک نوع غذا مصرف کنید. انواع مختلفی از رژیم‌های تک خوری وجود دارند؛ مثل رژیم تک خوری موز، رژیم تک خوری تخم مرغ، رژیم تک خوری سیب زمینی و حتی یک رژیم تک خوری شکلات هم داریم! همچنین باید بدانید که برای این رژیم‌های غذایی هیچ راهنمای علمی یا رسمی وجود ندارد.

نظر متخصصان

متخصصان تغذیه معتقدند که رژیم غذایی تک خوری باعث کمبود مواد مغذی در بدن شده و با کاهش هر کیلوگرم، مقدار زیادی از وزن کاهش یافته ناشی از سوختن عضلات است که جبران آن بسیار دشوار است.

نظر سازمان‌های تغذیه

بسیاری از سازمان‌های معتبر دنیا این رژیم غذایی را مناسب نمی‌دانند. یکی از بهترین راهنماهای رژیم غذایی، مربوط به وزارت کشاورزی آمریکا است که دو اصل اساسی دارد:

• تنوع غذایی: مصرف مواد متنوع غذایی شامل میوه، سبزیجات، لبنیات، پروتئین و غلات. قاعدتاً رژیم تک خواری قادر به تامین این شرایط نیست.
• کالری: این سازمان توصیه می کند که برای ثابت نگه‌داشتن وزن، حداکثر حدود ۲۰۰۰ کالری و برای کاهش وزن، حداقل حدود ۱۶۰۰ کالری در روز مصرف کنید. البته این اعداد بسته به سن، وزن، جنسیت و میزان فعالیت شما متفاوت می‌شوند ولی به طور میانگین همین حدود است. مثلاً در رژیم تک خوری سیب‌زمینی، شما روزانه ۷۵۰ کالری سیب زمینی می‌خورید که فاصله‌ی زیادی با حداقل مشخص شده دارد.

مزایا و معایب رژیم غذایی تک خوری

مزایا

۱. سادگی

اکثر برنامه‌های غذایی کاهش وزن مبتنی بر شمارش کالری مصرفی، حفظ تعادل درشت مغذی‌ها (مثل پروتئین و کربوهیدرات‌ها)، پیروی از برنامه‌ی غذایی یا نظارت بر اندازه‌ی وعده‌های غذایی هستند. در رژیم تک خوری داستان بسیار ساده‌تر است. چون فقط یک نوع غذا یا انواع بسیار محدودی از غذاها را می‌خورید.

۲. کاهش وزن

قاعدتاً اگر فقط یک غذا بخورید، کالری مصرفی شما تا حد زیادی کاهش می‌یابد. حتی اگر خوراکی‌های پرکالری مثل شکلات میل کنید، باز هم مقادیر بسیار کمتری کالری مصرف خواهید کرد. در این حالت احتمالاً آب بدن شما به سرعت کاهش می‌یابد. سوختن عضلات نیز یکی از عوارض رژیم‌های تک خوری است که باعث کاهش وزن زیادی می‌شود. پس در واقع لاغری حاصل از این رژیم، ناشی از سوختن چربی‌ها نیست.

لاغری حاصل از رژیم تک خوری، کاهش وزن پایداری نیست. با وجود این که طرفداران این رژیم غذایی ادعا می‌کنند که با تک خوری هوس خوردن سایر غذاها کاهش می‌یابد، هرکسی که محدود کردن غذاها را تجربه کرده می‌داند که این کار معمولاً باعث افزایش هوس و میل به غذاهای ممنوعه می‌شود.

معایب

۱. محدودیت‌های خطرناک

رژیم‌های تک خوری عواقب بسیار خطرناکی برای سلامت شما دارند. وقتی غذاهای متنوعی نمی‌خورید، بدن شما مواد مغذی مهمی را دریافت نمی‌کند.

متخصصان تغذیه هشدار داده‌اند که اگر از رژیم غذایی تک خوری پیروی کنید، به احتمال زیاد دچار خستگی مفرط، کاهش سوخت و ساز بدن، سوء تغذیه و سوختن عضلات می‌شوید.

یکی از مواردی که در علم تغذیه اثبات شده این است که کاهش بیش از حد کالری روزانه، باعث بروز رفتارهای جبران کننده‌ی نامناسب مثل پرخوری‌های ناگهانی و عصبی خواری می‌شود. یعنی به خودتان می‌آیید و می‌بینید هرچه در یخچال بوده را خورده‌اید.

البته در صورتی که تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه، مصرف کالری شما تا حد زیادی کاهش پیدا کند، مشکلی از این بابت نخواهید داشت. زیرا متخصصان تغذیه با تدوین یک برنامه‌ی غذایی مناسب و همچنین توصیه به مصرف مکمل‌های غذایی خاص، تمام نیازهای بدن شما را تامین می‌کنند. به این ترتیب بدن شما دچار هوس و میل زیاد به خوردن نمی‌شود.

۲. عدم ایجاد عادات سالم

یکی از مواردی که متخصصان تغذیه روی آن تاکید زیادی دارند، این است که رژیم غذایی باید باعث ایجاد عادات رفتاری و غذایی سالم شود. این که وزن خود را کاهش دهید، تنها نیمی از راه است. نیمه‌ی دیگر این است که وزن کاهش یافته را حفظ کنید. برای این کار باید غذاهای سالم بخورید، ورزش کنید، خوب بخوابید و استرس‌های خود را مدیریت کنید. دستاوردهایی که در رژیم غذایی تک خوری محقق نمی‌شوند.

۳. ناپایداری

رژیم تک خوری ۴ اشکال عمده دارد که باعث شکست خوردن رژیم می‌شود:

• احساس گرسنگی: مدیریت احساس گرسنگی کار آسانی نیست. می‌گویند رژیم تک خوری آسان است؛ ولی در واقع، گرسنگی ناشی از آن، زندگی شما را دشوارتر می‌کند.
• افزایش استرس: پژوهش‌ها روی انسان و حیوانات نشان می‌دهند که کاهش شدید میزان کالری مصرفی، باعث افزایش استرس می‌شود.
• نارضایتی: در پژوهشی دیده شد، خانم‌های جوانی که از رژیم‌های بسیار سنگین پیروی کردند، در نهایت دچار عدم رضایت از وضعیت تناسب اندام و کاهش اعتماد به نفس شدند.
• کمبود انرژی: کاهش کالری مصرفی به معنی کاهش انرژی بدن است.

حالا اگر این‌ها را کنار هم بگذاریم؛ با گرسنگی، افزایش استرس، عدم رضایت از وضعیت اندام و کمبود انرژی، رژیم غذایی تک خوری چندان هم ساده به نظر نمی‌رسد.